ماهنامه سیاحت غرب
پیاپی 40 (آبان 1385)

یکی از مهم ترین ضرورت های فعلی جوامع اسلامی و وظایف مهم متفکران مسلمان این است که دمکراسی غربی را به عنوان یکی از مهم ترین اندیشه ها و ساختارهای شکل دهنده جوامع مدرن، مورد بررسی قرار دهند. در این مقاله کوشش شده است تا از جنبه ای خاص به این موضوع حساس پرداخته شود. نویسنده می کوشد تا علت تلاش غرب برای دمکراتیک سازی جهان اسلام را مورد بررسی قرار دهد.

انسان مدرن که با بیماری روانی شایع دست و پنجه نرم می کند، براساس گرایش های درونی خود، بیماری اش را با متخصصان روان درمانی در میان می گذارد، غافل از اینکه مشکل وی در حیطه تخصصی این متخصصان قرار ندارد. مشکل این انسان نوعا تحصیل کرده، بی اعتقادی وی است. مشکل این است که او نمی تواند زندگی را در ذهن خویش معنا کند. او بدون پشتوانه محکم اعتقادی، در این جهان رها شده است و به همین خاطر، سرگشته است. او به روحانی و یا فیلسوف اعتقادی ندارد و پزشک هم نمی تواند مشکلش را حل کند. به نظر نویسنده، مشکل روحی انسان مدرن، تنها با مساعدت روحانی و متخصص روان درمانی حل می شود.

فیلم مستند و جدید «اردوگاه مسیح»، که در این مقاله به نقد کشیده شده است، فاش می کند که جمهوری خواهان و محافظه کاران جدید حاکم بر کاخ سفید، چگونه از مذهب و کودکان کم سن و سال در راستای اغراض دنیوی و منافع سیاسی خود (و در واقع، منافع اقتصادی شرکت های بزرگ صنعتی - نظامی آمریکا) بهره برداری می کنند. نویسنده هر چند می کوشد در طی نقد خود، از ارزش و سندیت این فیلم بکاهد و پروتستان های انجیلی را از تندروی تخطئه نماید، ولی آنچه برای مخاطب اهمیت درجه اول دارد، اطلاعات بکر و غیرقابل کتمانی است که فیلم در مورد وجود اردوگاه های شست وشوی مغزی کودکان در آمریکا به دست می دهد.

همه ساله رسم بر آن است تا بنیادی خاص به درجه بندی دانشگاه های ایالات متحده بپردازد که البته این روال بر دیگر نظام ها و نهادها و دیگر کشورهای جهان هم تسری یافته است. نویسنده این مقاله که خود از کارشناسان حوزه آموزش می باشد، ضمن انتقاد به این نحوه ارزشیابی، روش شناسی این گونه طبقه بندی ها را به زیر سؤال برده است.

در حالی که ایالات متحده چندین دهه است که مدعی مبارزه با تجارت موادمخدر می باشد و همه ساله حدود 40 میلیارد دلار در این بخش هزینه می کند، اما نه تنها نتوانسته است در برابر این موج موفقیتی کسب نماید که روز به روز بر دامنه آن افزوده می شود. بورکراسی، روابط پشت پرده مسؤولان و مافیای موادمخدر، ضعف قانون و... از جمله عوامل ناکامی ایالات متحده می باشد.

از بیست سال پیش تا کنون دولتهای متوالی به تدریج، نظام روانپزشکی دولتی را کشور فرانسه از هم پاشانده اند. حذف ده ها هزار تخت بیمارستان های روانی با برخوردی هر چه بیشتر امنیت گرایانه همراه گشته است. بیماران بیش از آن که گرفتار در عذاب بیماری محسوب شوند، خطرناک ارزیابی می شوند و مجددا به دوران در بند کشیدن و انزوای بیماران رجعت کرده ایم، دورانی که می پنداشتیم به سر آمده است.

در این مقاله که از کتاب «20 سال اخبار سانسور شده» اقتباس شده، نویسنده معتقد است که در کنار پذیرش وجود اشتباهاتی ناخواسته در انعکاس اخبار و گزارش ها و تحلیل های رسانه ای، باید پذیرفت که رسانه های تحت مالکیت ابر شرکت های تجاری، همواره با انعکاس یک سویه و جهت دار مطالب خود به نفع ابر شرکت ها، ابر قدرت ها، احزاب حاکم و ثروتمندان، عامدانه به تحریف و سانسور می پردازند. همچنین نادیده گرفتن بسیاری از وقایع ناگوار تاریخی و یا بزرگ جلوه دادن حوادثی کوچک، دروغ گویی، ارائه اظهارات مسئولان دولتی بدون بررسی های لازم و در نهایت، نادیده گرفتن جریان های فکری اقلیت، روش های مرسومی است که رسانه ها برای دستیابی به اهداف پشت پرده خویش انجام می دهند.

جنگ اخیر حزب الله و اسراییل حاوی اتفاقات و رویدادهای شگفتی بود که در سایه سلطه رسانه های غربی بر جهان، عمدتا مورد غفلت و بی توجهی قرار گرفت. دامنه تجاوزات دیوانه وار اسراییل به مناطق مسکونی و غیرنظامی، مخالفت های داخلی در اسراییل، مخالفت های جهانیان از تجاوز اسراییل، پیروزی های خیره کننده حزب الله در نبرد زمینی و موشکی و... از جمله مسایلی بود که با تحریف رسانه های غربی و در راس آن رسانه های آمریکایی همراه بود.

به تصویر کشیده شدن رفتارهای جنسی در عرصه رسانه های تصویری و مکتوب، با تاثیر مستقیم بر رفتارهای مخاطبان آن ها و به ویژه جوانان و نوجوانان همراه بوده است. بر پایه مطالعات و تحقیقات متعدد، بسیاری از رفتارهای نابهنجار جنسی در بین جوانان، نتیجه انتشار و پخش چنین تصاویر تحریک آمیز و اغواکننده ای می باشد که روز به روز بر دامنه آن ها افزوده می شود.

این واقعیت که سازمان مرکزی اطلاعات آمریکا(سیا) با همدستی دولت های اروپایی، مظنونان به اعمال تروریستی را ربوده است تا آنان را بدون محاکمه در بازداشت نگه دارد و حتی شکنجه کند، هر روز بیشتر سر و صدا به راه می اندازد. در ایتالیا، دو بازپرس به تازگی از رئیس دستگاه های امنیتی کشور که پای وی در ربودن یک پیشوای مذهبی مصری در شهر میلان در میان بوده است، بازجویی کرده اند. لهستان و رومانی نیز شاید حتی محل هایی را برای به بند کشیدن بازداشت شدگانی که در چنین اوضاع و احوالی ربوده شده اند، فراهم کرده باشند.

شاید بتوان یکی از بزرگ ترین دستاوردها و نتایج مقاومت و پیروزی حزب الله لبنان در جنگ اخیر را شکسته شدن ابهت و اقتدار ظاهری رژیم اسراییل در منظر جهانیان و به ویژه دولت های عرب برشمرد. بی شک چنین رویدادی اوضاع منطقه و نوع نگرش ملت ها و دولت های عرب را متفاوت از گذشته خواهد ساخت.

مقاومت خیره کننده حزب الله لبنان و نمایش توان و ایستادگی این گروه شیعی تقریبا همه جهانیان و به ویژه آگاهان به مسایل نظامی و سیاسی را به حیرت آورده است. بی شک این پیروزی مقاومت، تغییراتی اساسی در رفتارهای اسراییل و ایالات متحده در منطقه داشته است که به هم خوردن معادلات و برنامه های آینده آنها، نماد بارزی از نتایج آن می باشد.

شکل گیری حکومت های مردمی در آمریکای لاتین و به ویژه در ونزوئلا، به چالشی اساسی برای حکومت های لیبرال غربی و در راس آن ایالات متحده تبدیل شده است. تحول در شرایط زندگی مردم این کشور و رویکرد بشردوستانه این حکومت به دیگر جوامع، انتقاد دولتمردان و رسانه های آمریکایی را به همراه داشته است. بی شک تداوم این موفقیت ها نه تنها حکومت هایی از این دست را در بین جوامع مختلف محبوب تر می سازد بلکه ناکارآمدی حکومت های لیبرال را بیش از پیش عیان می نماید.

جنگ عراق به دلیل ویژگی های منحصر به فرد خود، شرایط جدیدی را برای دولت ایالات متحده رقم زده است که با جنگ ویتنام تفاوت هایی اساسی دارد. در این گفت وگو، نوام چامسکی با ذکر دلایلی نظیر لزوم تقویت موقعیت آمریکا در منطقه خاورمیانه و به دست آوردن منابع نفتی عراق که جزء دلایل اصلی حمله آمریکا و انگلیس به این کشور بوده، خاطرنشان می کند که آمریکا هرگز اجازه تشکیل یک دولت مستقل را در این کشور نخواهد داد. وی می افزاید، آمریکا تاکنون در هیچ یک از مستعمره های خود اجازه تشکیل یک دولت دموکرات را نداده و شرایط عراق نیز به این ترتیب خواهد بود.

«رقابت فروش را رونق می بخشد و به این ترتیب موقعیت های جدید برای شرکت ها بوجود می آورد و این امر آنها را تشویق به استخدام می کند.» این جمله را سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OCDE) یاد آوری می کند. با این همه سجایایی که به «رقابت» نسبت داده می شود، بیش از آن که بر علم متکی باشد بر اعتقادات جانبدار استوار است. تاکید بر این دگم از یک سو به اقتصاددانان نئولیبرال امکان می دهد که هرگونه بحثی درباره آن را مردود شمارند و از سوی دیگر برای شرکت ها فرصت تحمیل انتخاب هایشان را فراهم می سازد.

استفاده از حیوانات مختلف در آزمایش های پزشکی به بخشی غیرقابل اجتناب تبدیل شده است. در حال حاضر سالانه میلیون ها حیوان مختلف در دانشگاه، شرکت ها و مؤسسه های تحقیقاتی تحت آزمایش های گوناگون قرار می گیرند و هدف اصلی آن هم رسیدن به راهی برای درمان بیماری های انسانی است. اما بررسی های مختلف علمی بیانگر آن است که توسل به این رویکرد، نه تنها در غالب موارد منفعتی به همراه نداشته بلکه با آسیب هایی جدی برای سلامت بشریت همراه بوده است.

ما شیفته سگ ها و گربه های خانگی خود، دلباخته فیلم هایی درباره زندگی جانورانیم و با این همه، رفتارمان نسبت به حیوانات، عموما نشان دهنده بی حسی و همدستی منفعلانه ای است که رنج بیکران آنها را به چیزی نمی گیرد. مادام که حیوان را مالی به ملک خویش درآوردنی و کالایی داد و ستد شدنی بدانیم، این آزار و عذاب ها ادامه خواهد یافت.

پرسش و پاسخ با نویسنده کتابی در مورد زندگی ناپیدای زباله، موضوع این مقاله است. نقش آمریکا در تولید زباله و آلوده ساختن محیط زیست به خوبی در این نوشته پیداست. زباله یک مساله جهانی است و برای حل موضوع پسماندها و ضایعات نیاز به مبارزه ای جدی با فرهنگ مصرفی و منافع کارخانه داران بزرگ است. حتی در جمع آوری زباله نیز ردپای کارتل ها به چشم می خورد. ورود به حوزه زباله همانند ورود به منطقه ای ممنوعه محسوب می گردد. پیامدهای منفی پیشرفت جوامعی چون آمریکا گریبان گیر کشورهای جهان سوم می گردد که به عنوان محل تخلیه زباله های صنایع آمریکا تلقی می گردند. نگارنده کتاب به این نکته اشاره می کند که تکنولوژی و فن آوری هیچ گاه باعث تولید ضایعات کمتر نمی شود.

در حالی که شرکت کوکاکولا یکی از بزرگ ترین مصرف کنندگان آب در عرصه جهانی است، قابل تامل است که مدیران این شرکت با هدف انحراف افکار عمومی، به یکی از حامیان مطرح نشست هایی که با هدف حمایت از حفاظت منابع آب در عرصه جهانی برگزار می شود، تبدیل شده اند. به رغم این تلاش ها، توجه جامعه جهانی روز به روز بیش از گذشته به این مساله معطوف می شود و مخالفت های مردمی به ویژه در جوامع جهان سوم گواهی بر این مدعاست.

بحران کمبود آب شیرین دیگر صرفا به مناطق خشک یا نیمه خشک اختصاص ندارد، چرا که شواهد متعددی حکایت از آن دارد که حتی مناطقی که قرن ها با فراوانی آب روبه رو بوده اند، امروزه با مشکلاتی جدی روبه رو هستند. تخریب جنگل ها، احداث سدهای عظیم، ورود مواد آلاینده به سفره های زیرزمینی، افزایش جمعیت زمین، مصرف بیش از اندازه آب در عرصه کشاورزی و دامپروری و...
از جمله مواردی است که به عمق این بحران دامن می زند. بی شک در صورت تداوم این پدیده، باید شاهد مشکلات و پیامدهای جدی تری باشیم که تقریبا همه جهانیان را در هر نقطه ای تهدید می نماید.